Kad se nekom gljivom otruje iskusan mikolog koji je napisao brojne radove o gljivama, ta gljiva svakako zavrjeđuje da se detaljno upozna. Drugi razlog je to da je ovo jesenja gljiva, a kako se približava jesenja berba, nije na odmet beračima skrenuti pažnju na nju.
Toksičnost
Gljiva poznata u narodu kao obična uvijača ( Paxillus involutus ) ranije se smatrala jestivom, ali je danas poznato da je veoma otrovna i može izazvati ozbiljne zdravstvene probleme, pa čak i smrt. Nakon konzumiranja obične uvijače umro je i poznati mikolog Julius Šefer (Julius Schäffer) koji je napisao brojne radove o gljivama, a po njemu se neke i zovu (npr Amanita schaefferi, Neolentinus schaefferi ). Do njegove smrti ova gljiva je u literature vođena kao uslovno jestiva. I pored toga obična uvijača se i dalje bere i jede u nekim dijelovima Europe. Za razliku od drugih gljiva, obična uvijača ne sadrži otrov, nego antigen koji izaziva imunološku reakciju i stvaranje antitijela od strane organizma. Ova antitijela se vežu za antigen iz gljive, a taj kompleks se dalje vezuje za crvena krvna zrnca što dovodi do razaranja njihove strukture ( hemoliza ). Nakon hemolize dolazi do otkazivanja bubrega i zgrušavanja krvi, nakon čega obično slijedi smrt. Prvi simptomi trovanja su mučnina, povraćanje, bolovi u stomaku i hipovolemije što je je medicinski termin koji označava smanjen volumen krvi u cirkulaciji, odnosno nedostatak tečnosti u krvnim sudovima. Ovo stanje i bez hemolize može biti opasno po život jer smanjuje količinu krvi koja je dostupna za transport kisika i hranljivih materija do tkiva i organa. Specifičnost ove gljive je I to da do težih oblika trovanja sa smrtnim ishodom može doći tek dugogodišnjim konzumiranjem čime se postiže kritična doza koja aktivira potencijalno smrtonosnu autoimunu reakciju. Vjerovatno je to razlog zašto je u zadnjih 50 godina zabilježeno tek 6 trovanja sa smrtnim ishodom jer od njenog konzumiranja do hemoliza ponekad može proći dosta vremena.
Opis gljive
Narodno ime ove gljive obična uvijača, smeđa uvinutka ili uvinuta drvenjača ( Paxillus involutus ). Živi u Europi, Sjevernoj Americi I u središnjim dijelovima Azije. Česta je i u šumama BiH i može se naći od kraja ljeta pa sve do početka zime. Živi u zajednici sa hrastom, borom i brezom i najčešća je u tim šumama, ali se može naći i u vrtovima i parkovima. Obično raste na kiselim tlima i često se pojavljuje u velikim grupama ili vilinskim krugovima. Karakteriše je tamnosmeđi klobuk koji je mesnat, i obično ima prečnik od 5 do 15 cm. Klobuk je u početku je konveksan, ali kako raste, postaje ravan i blago uvinut na rubovima, otuda i narodni naziv “uvinutka.” Površina klobuka je glatka, ponekad blago baršunasta, i može biti malo ljepljiva kad je vlažna. Ispod klobuka su listići koji se spuštaju niz stručak i često se granaju na rubovima. Listići mlađih gljiva su blijedi i vremenom postaju tamno smeđi, Gljiva ima kratak i debeo stručak koji je iste bole kao i klobuk ili nešto svjetliji. Meso gljive često je malo gorko, posebno kod starijih primjeraka.
